31 marca odbyło się seminarium eksperckie w ramach realizowanego przez naszą Fundację projektu: "Wspólne możliwości. Modelowe rozwiązania wzmacniające udział obywateli w decydowaniu o sprawach lokalnych". W spotkaniu brali udział wyjątkowi goście/eksperci z bogatym doświadczeniem w zakresie partycypacji społecznej i konsultacji społecznych. Oprócz prezentacji wyników badań uczestnicy spotkania dyskutowali o najważniejszych problemach dotyczących partycypacji obywatelskiej na szczeblu lokalnym.

Podczas spotkania prezentowaliśmy wyniki analiz na temat wzmacniania potencjałów rozwojowych społeczności lokalnych, które przeprowadzone zostały w dwóch regionach Polski. Swoje wnioski przedstawiła m.in. dr Anna Dąbrowska z Katedry Rozwoju i Polityki Lokalnej UW. - Zaledwie 9% Polaków uważa, że posiada wystarczające kompetencje do sprawnego uczestnictwa w polityce - mówiła. Dąbrowska zwróciła również uwagę na to, że wiele dobrych rozwiązań dotyczących partycypacji obywatelskiej na naszym gruncie nie działa. Skutkuje to zniechęceniem, a partycypacja się nie udaje.

Liderski model samorządu i brak dialogu społecznego

Dr hab. Sławomir Mandes oraz prof. UW oraz dr hab. Mikołaj Lewicki z Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego badali, w których momentach społeczność lokalna się aktywizuje oraz to, w jakich sytuacjach powstają grupy interesu, które czegoś konkretnego chcą (zarówno grupy formalne i nieformalne). Zwrócili oni również uwagę na to, że w polskim ustroju mamy do czynienia z liderskim sposobem zarządzania samorządem - dzięki temu wiemy, kto jest odpowiedzialny za sprawy lokalne, ale z drugiej strony sytuacja taka powoduje marginalizację ciał kolegialnych - mówił Sławomir Mandes.

- Nie ma natomiast złotego środka ma to, jak zaktywizować lokalną społeczność - mówił Mikołaj Lewicki. - Mamy wypracowane nowe narzędzia takie jak budżety obywatelskie, natomiast wciąż jest mało przestrzeni, gdzie lokalne społeczności mogą formułować swoje pomysły - dodał. Lewicki i Mandes zwrócili również uwagę na inne czynniki, które znacznie utrudniają zwiększenie aktywności lokalnej, takie jak upolitycznienie mediów lokalnych czy coraz ostrzejsza debata publiczna.

Wnioski z badania sondażowego

Zespół dr hab. Daniela Midera przedstawił natomiast wyniki badania sondażowego - Stosunek Polaków do samorządności - wykonane przez firmę Indicator. Pod koniec seminarium odbyła się dyskusja o wynikach przeprowadzonych badań w kontekście dalszych działań. Zdaniem Polaków na przestrzeni ostatnich 10 lat można obserwować rozwój gmin w których mieszkają. Największa poprawa nastąpiła pod względem infrastrukturalnym. Tylko 9% respondentów negatywnie ocenia jakość życia w swojej gminie.

  • Badani są zdecydowanie przeciwni wpływaniu przez rząd centralny na działania samorządu.
  • Liderzy jednostek samorządu oceniani są lepiej niż rady lokalne

Trudna sztuka współdecydowania - wnioski z dyskusji

- Nie jest tak, że ludzie garną się bardzo do oglądania np. posiedzeń rady gminy w internecie, ale jak coś negatywnego dzieje się na ich podwórku, to potrafią się zorganizować - mówił dr Sławomir Mandes. - Jak ludzie zaczynają czegoś używać, a później widzą, że to nie działa, to często wycofują się z całego procesu - zauważył natomiast dr Grzegorz Makowski z SGH. Przedstawiciele Ruchów Miejskich mówili o tym, że partycypacja to współdecydowanie, a według nich realnego sprawstwa w procesie decyzyjnym na poziomie lokalnym wciąż brakuje. - Wiele osób nie ma poczucia zaufania do trybu partycypacji. Poziom stresu podczas konsultacji jest olbrzymi, nikt nie uczy urzędników, jak rozmawiać z mieszkańcami - dodała Ewa Stokłuska z Fundacji Edukacja dla Demokracji. Zgodziła się z nią Małgorzata Piasecka - Wójt Gminy Michałowice, która stwierdziła, że aby konsultacje społeczne nie były fasadowe, wymagają one olbrzymiego nakładu energii.

Co dalej w projekcie?

W dalszej części projektu odbywać się będą warsztaty eksperckie, na zakończenie których zorganizujemy seminarium podsumowujące wyniki pracy warsztatowej. Natomiast na koniec projektu (w styczniu 2024) przygotowujemy konferencję, w trakcie której zaprezentujemy efekty realizacji projektu. Raport z prac ekspertów wraz z rekomendacjami zmian strukturalnych (instytucjonalnych) i legislacyjnych przekażemy Parlamentowi RP.

"Wspólne możliwości. Modelowe rozwiązania wzmacniające udział obywateli w decydowaniu o sprawach lokalnych" to projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Program Aktywni Obywatele - Fundusz Regionalny. Jego celem jest wzmocnienie kultury demokratycznej i świadomości obywatelskiej.